شبکه تهران، شبکه محلی یا سراسری

به گزارش خبرنگار مهر، شبکه پنج از ابتدای پیدایش توانست به عنوان شبکه ای متفاوت مطرح شود. این شبکه مختص به تهران بود و به همین دلیل این امتیاز را داشت که کمتر دچار کلی گویی شود و به مسائل جزیی تر تهران بپردازد.غالباً شبکه هایی مانند یک و ... که برنامه های آن در سرتاسر کشور پخش می شود به این بهانه که فرهنگ مردمان در بخش های مختلف سرزمین مان متفاوت است و برخی مواقع رک گویی و پخش تصاویر منطبق به شهرهای بزرگ و نه روستاها می تواند به تخریب آن ها بینجامد ، یا به دلیل مغایرت با فرهنگ آنان موجب می شود که آنها ارتباط درستی با برنامه ها برقرار کنند و عملاً شبکه های فراگیر مشتریان خود را از دست بدهند از پخش تصاویر و واقعیات شهرهای بزرگ خودداری می کنند. اما شبکه تهران این فرصت را داشت که در فضای محدود و مشخص و برای مخاطبان مشخصی برنامه بسازد که وضعیت فرهنگی و اجتماعی یکدست تری دارند و همه آنان در شهری با شرایط نسبتاً مشابه زندگی می کنند و می تواند رک و پوست کنده به سراغ مشکلات آنان بروند.

شبکه پنج در سال های پیش تقریباً در ایفای این نقش موفق بود. طرح های متفاوتی به شبکه ارائه می شدند و مجوز تصویر می گرفتند که کمتر امکان تصویرشان در شبکه های دیگر بود. در زمان ریاست بهروز مفید مجموعه تلویزیونی "داستان یک شهر" به کارگردانی اصغر فرهادی مجوز گرفت و پخش شد، مجموعه ای که هنوز جزو بهترین مجموعه های سیما به نظر می رسد. این مجموعه از بسیاری لحاظ مجموعه ای محلی بود و مشکلات آن مسائل شهر تهران بود و آدم هایی که در این مجموعه گرد هم آمده بودند، روابطی از جنس روابط آدم های تهرانی داشتند و تلخی که در فضا موج می زد برگرفته از تلخی و سرمای ساختمان های بلند و فضای دود زده تهران بود.

گذشته از مجموعه ها، برنامه های اجتماعی هم عمق بیشتری داشتند که اکنون فقط پوسته ای از آن باقی مانده است. برای مثال می توان از برنامه هایی چون "در شهر" یاد کرد که به مسائل حساس شهری می پرداختند، مسائلی که جذابیت آنها از این حساسیت برمی آمد و برای اولین بار بود که مردم فرصت می یافتند واقعیت های زندگی خود را در تلویزیون ببینند و صدای اعتراض خود و دوست و همشهریان را با صراحت بشنوند.

بیان کردن این مشکلات قطعاً تاثیر مستقیمی در پاسخ و ایجاد احساس مسوولیت در مسوولان و وزراء داشت، چون خود آنها هم از طریق تلویزیون می توانستند مستقیماً شکایت مردم را بشنوند. هنوز برنامه های مشابه چون "در شهر" از شبکه تهران پخش می شود، اما عمق برنامه های پیشین را ندارد و مسائلی که در آن مطرح می شوند حساسیت مسائل گذشته را ندارد و بیشتر کلی گویی می کنند و غالباً انگشت اتهاماشان به سوی مردم است تا مسوولان. متاسفانه این سطحی بودن به مردم هم منتقل می شود و دیگر کسی توقع پاسخگویی درباره اتفاقات مطرح شده در این برنامه ها را ندارد.

این اتفاقات به شکلی دیگر درباره برنامه های عروسکی و مسابقات نیز مطرح شده است. مجریان مسابقات تلویزیونی شبکه پنج در گذشته جسورتر و خلاق تر بودند و ایده های جدید برای اجرا داشتند. در حالی که اکنون یا خودشان و یا یکدیگر را تکرار می کنند یا مقلد مجریان خارجی هستند. از سوی دیگر ، شخصیت هایی مثل "چرا" و "چیه" برای مدتی قهرمانان عروسکی بچه ها به حساب می آمدند و خود را در دل کوچک  و بزرگ جا کرده بودند، اما همان برنامه در اثر تکرار بیش از اندازه که پس از گذشتن از نقطه اوج و فرودش هم ادامه داشت به برنامه های کسالت بار تبدیل شد و اکنون با وجود اینکه همان پایه را حفظ کرده و تنها عروسک ها و برخی مجریان تغییر یافتند، نمی توانند ارتباط خوبی با بچه ها برقرار کنند.

دلیل تمام یکنواختی ها، عدم خلاقیت و عدم اهمیت به خلاقیت ذهنی نویسندگان و برنامه سازان است. مهم این است که مسوولان هر شبکه در هر زمان از برنامه سازان چه توقعی دارند؟ و متناسب با تقاضای آنان است که برنامه ها ساخته می شود. اگر این تقاضا تنها در جهت پر کردن آنتن و برنامه سازی صرف باشد، شبکه به جایی می رسد که برنامه هایشان قادر به واکنش خاصی در مخاطبانش نیست. اتفاقی که اکنون برای شبکه تهران افتاده است و آن را به شبکه ای بدل کرده که مجموعه های متعلق به استانی دیگر را پخش می کند و دیگر هیچ ویژگی ندارد که به شهر و استان دیرگی دلالت کند. با این حساب دیگر نامگذاری این شبکه به عنوان شبکه تهران لزومی ندارد و بهتر است از آن با نام دیگری همانند فراگیر و سراسری سیما یاد کنند.

محمدتقی فهیم درباره رویکرد شبکه تهران به موضوعات استانی و منطقه ای بر اساس تعریف این شبکه به خبرنگار مهر گفت : "با توجه به اینکه شبکه تهران محلی است، در قیاس با دیگر شبکه های سیما در ساخت برنامه دستش بازتر است و این مسئله به عنوان امتیاز این شبکه محسوب می شود. بنابراین وظیفه این شبکه علاوه بر پاسخگویی به لحظات مفرح و سرگرم کننده مخاطبان، انعکاس معضلات و مشکلات روزمره مردم است."

وی در ادامه افزود : " شبکه تهران در طول این سال ها فراز و نشیب های زیادی داشته، البته در برخی برنامه ها می توان وظیفه شبکه تهران را مثبت و در بعضی از برنامه ها منفی ارزیابی کرد. به عنوان نمونه در بخش نمایش فیلم های سینمایی و مجموعه ها عملکرد خوبی داشته و همیشه رضایت مخاطبان را جلب کرده، اما به بحث های چالشی مدیریت شهری کمتر پرداخته یا توجه چندانی نداشته است. در واقع در این بخش ها عملکرد ضعیفی داشته است."

مهرزاد دانش نیز در این باره گفت : "در این شبکه جای برنامه هایی با محوریت ارتقای فرهنگ شهرنشینی خالی است. با توجه به فرهنگ گسترده ای که داریم شبکه تهران با ساخت برنامه های جذاب در این باره می تواند فرهنگ شهرنشینی را در میان مردم تقویت و فرهنگ سازی کند. به نظرم شبکه تهران در این باره ضعیف عمل کرده است."

این منتقد خاطرنشان کرد : "به نظرم شبکه تهران از استانداردهای یک شبکه محلی فاصله دارد، چرا که از سیاست کلی صدا و سیما تبعیت می کند و این سیاست مانع ساخت برنامه ها و سریال هایی برای مخاطبان تهرانی شده است. در حال حاضر سریال ها، برنامه های گفتگویی و اخباری که از این شبکه پخش می شود، در شبکه های سراسری هم مرسوم است. اگر این برنامه ها از شبکه تهران حذف شود و برنامه ها بعد محلی تر بگیرند، مسلماً عملکرد شبکه مناسب می شود."

طهماسب صلح جو نیز گفت : "در مجموع عملکرد شبکه تهران خوب بوده و این شبکه توانسته با مخاطبان تهران ارتباط خوبی برقرار کند. می توان این شبکه را موفق ارزیابی کرد به ویژه در بخش اطلاع رسانی که بازتاب دهنده مشکلات مردم است. البته شبکه تهران در بعضی موارد هم عملکرد مناسبی نداشته، در واقع این شبکه در پوشش برنامه های فرهنگ و هنر همانند گالری ها، معرفی چهره های فرهیخته، برنامه های سینما و تئاتر کار خارق العاده انجام نداده، در حالی که بسیاری از رویدادهای فرهنگ و هنر در تهران متمرکز است و تهران به عنوان یکی از کانون های بزرگ و قوی عرصه فرهنگ و هنر مطرح است، اما در این زمینه شبکه تهران عملکرد چندان مناسبی نداشته است."

وی در ادامه افزود : "از سوی دیگر ، در یک شبکه محلی پخش تولیدات صدا و سیمای مراکز دیگر معنا ندارد. مجموعه های نمایشی استان های دیگر باید در شبکه های سراسری پخش شود تا مردم هم با فرهنگ بومی مناطق مختلف آشنا می شوند."

امیر محمد پیام هم درباره عملکرد شبکه تهران خاطر نشان کرد : "شبکه تهران نتوانسته آن چنان که باید انتظارات مخاطبان خود را برآورده کند. در روز افتتاح شبکه تهران اولین برنامه زنده با پنج دوربین پخش شد که تا آن زمان چنین کاری سابقه نداشت. حتی اولین موسیقی پاپ در قالب کلیپ و فیلم های سینمایی جذاب از شبکه تهران پخش شد. این طرح ها برای مخاطب هم جذابیت داشت."

وی در ادامه افزود : "در واقع با پخش چنین برنامه هایی از شبکه تهران انتظار می رفت پخش برنامه های جذاب و با ساختار نو در این شبکه ادامه پیدا کند، ولی متاسفانه شبکه گرفتار روزمرگی شد. زمانی که آقای مفید به عنوان اولین مدیر شبکه تهران بود، مشکلات تهران هم در حوزه ترافیک و مشکلات شهروندی هم به خوبی پوشش داده و برنامه هایی با محوریت استانی چون "در شهر" و "در استان" پخش می شد. اوایل این برنامه ها خیلی جذابیت داشت و تاثیرگذار هم بود، اما با گذشت زمان فقط به ترکیب برنامه سازی نزدیک شد و صرفاً با پخش چنین برنامه هایی رفع تکلیف می شود."

فرشته ولی مراد جامعه شناس به خبرنگار مهر گفت : "با این حال می بینیم شبکه های تلویزیونی اعم از استانی و ... راه خودشان را می روند و مردم راه خودشان را. این دو گاهی به کار هم کار دارند و گاهی نه. در برخی مواقع هم از رو به رو به هم می رسند و گاهی شانه به شانه. در بعضی مواقع مردم راهگشای رسانه هستند و گاهی رسانه جلوتر از مردم. در عین حال خلاء ها و مسائل رها شده به خصوص بسیاری از مسائل و مشکلات مردم که احتیاج به تبیین و ارائه راه حل کلان دارند، جایشان خالی است."

ولی مراد درباره اینکه شبکه تهران تا چه حد به استانداردهای یک شبکه محلی نزدیک است، گفت : " درست است که تهران پایتخت است و پایتخت هم محل رسیدگی به مسائل کشور، ولی نکته این است که این موضوع تقسیم بندی سیاسی است و نه شهروندان تهران. شبکه تهران وظایف خاص خود را دارد که به شهروندان تهران مربوط می شود. اگر با توجه به این نکته نگاه کنیم، می بینیم شبکه تهران به یک شبکه سراسری نزدیکتر است تا یک شبکه محلی."